Duurzaamheid begint een steeds belangrijk onderwerp te worden, aangezien iedereen ervan overtuigd is dat het zo niet langer door kan gaan. In eerdere artikelen heb ik het begrip duurzaamheid uitgelegd en daarnaast onze noodzakelijke transitie van een lineaire naar een meer circulaire economie behandeld. Beide onderwerpen zijn bepalend voor de toekomst van al het leven op aarde. Oók als mens zijn wij afhankelijk van de stappen die wij met elkaar moeten zetten in de volgende decennia en velen van ons hebben nog niet door hoe we er echt voor staan met elkaar.

Het gaat allemaal om keuzes maken op basis van de juiste informatie

In de vorige artikelen heb ik geprobeerd de lezer in te laten zien wat de noodzaak is van de veranderingen die wij door moeten voeren in ons leven.  Bovendien moeten we niet onderschatten dat wij als consument de belangrijkste rol spelen in dit transitieproces, want wij hebben de beslissende stem door de keuzes die wij dagelijks bewust of onbewust maken. Zeker de onbewuste keuzes zijn vaak onze grootste bedreiging, want het is alleen maar mogelijk om juiste keuzes te maken wanneer men beschikt over de juiste informatie. Alleen op basis van de juiste gegevens is het mogelijk om een idee te hebben van de impact die bepaalde keuzes met zich meebrengen. 

Het overzien van de gevolgen van onze keuzes wordt ook nog eens bemoeilijkt, omdat niet alle impact van bepaalde keuzes zichtbaar of meetbaar is. Wel kunnen we constateren dat een groot deel van de impact verborgen is. In het boek “De Verborgen Impact” van Babette Porcelijn wordt er zelfs gesproken over het feit dat uit haar onderzoek gebleken is dat slechts 21% van de impact zichtbaar is voor een consument. Het is bijna onmogelijk om verstandige beslissingen te nemen als 79% van de gevolgen van een dergelijke keuze niet duidelijk zijn.

In dit artikel wil ik meer duidelijkheid creëren met betrekking tot de rol die wij als consument moeten gaan vervullen voor het behoud van mens en natuur. De verantwoordelijkheid voor dit gemeenschappelijke probleem wordt namelijk te vaak bij het bedrijfsleven en/of de overheid neergelegd. Uit een onderzoek van de Climate Neutral group uit 2018 blijkt dat driekwart van de consumenten het belangrijk vindt dat bedrijven een positieve bijdrage leveren aan de maatschappij, het milieu en het welzijn van mensen. Zij vinden dat voornamelijk het bedrijfsleven meer actie moet ondernemen en dat ook de overheid te weinig doet aan het verbeteren van de situatie, terwijl slechts een beperkt deel vindt dat zij zelf ook actie moeten ondernemen. Dit is een vreemde gang van zaken, aangezien een ruime meerderheid duurzaamheid schijnbaar heel belangrijk vindt, maar tegelijkertijd vinden ze het schijnbaar niet hun taak om in actie te komen. Deze opvatting is heel gevaarlijk, want uiteindelijk is het de consument die juist als enige direct actie kan ondernemen en de beweging in gang kan zetten.

Regelgeving is niet de oplossing

De overheid kan nog zoveel regels opstellen en dwangmatig mensen forceren om hun gedrag te veranderen. Echter, meestal zorgt dit ervoor dat mensen juist het tegenovergestelde gedrag gaan vertonen. Regelgeving is ook geen oplossing, want we zijn op zoek naar vernieuwing en een andere manier van denken en regelgeving loopt altijd achter de feiten aan. Regelgeving is nooit oplossingsgericht, maar gericht op het beperken van gevolgen of reacties. Kijk maar naar de landbouw die in sommige gevallen al circulair wil werken door middel van kringlooplandbouw, maar waarbij de regelgeving hen weerhoudt van het volledig overschakelen naar een nieuw systeem. Door de regels worden deze boeren nog steeds gedwongen om op basis van quota een deel van de mest af te voeren en tegelijkertijd zijn zij genoodzaakt om kunstmest te kopen om het “tekort” aan te vullen. Niet alleen de regels op het gebied van mest, maar ook ruimtelijke ordening en natuur- en klimaatbeleid zorgen ervoor dat reguliere boerenbedrijven niet kunnen overstappen naar kringlooplandbouw. Regelgeving is in dit geval zelfs een remmende factor, die het de vooruitstrevende boeren alleen maar onnodig moeilijker maakt.

Wij moeten als Nederland hard vooruit, zeker na Covid-19

Ook het bedrijfsleven heeft de afgelopen jaren weinig vooruitgang geboekt richting duurzaamheid. Uiteraard wordt er wel veel gesproken, maar weinig resultaat geboekt. Nederland is volgens het CBS één van de landen met het minst aantal groene patenten en ook de werkgelegenheid in de milieusector blijft achter in vergelijking met Europa. Toch zijn er wel ontwikkelingen zichtbaar waarbij bedrijven bijvoorbeeld de herstelplannen van het Covid-19 virus willen koppelen aan duurzaamheid. Een voorbeeld hiervan is de Dutch Sustainable Growth Coalition (DSGC) waarin 250 bedrijven pleiten om duurzaamheid als hoeksteen te nemen voor de corona-herstelplannen. 

Ik vraag mezelf dan ook af waarom bedrijven nog onvoldoende hebben doorgepakt in de verduurzaming van hun onderneming of producten? Als ondernemer kan dat maar een paar dingen betekenen: Óf er is nog te veel geld geïnvesteerd in productiemiddelen, voorraden etc. dat het te veel geld kost om alles om te gooien, óf de bedrijfsprocessen kunnen maar moeilijk omgegooid worden in combinatie met een beperkt gevoel van urgentie door het senior management van de onderneming. Echter, ook hier kunnen we wederom de verantwoordelijkheid trachten af te schuiven naar het bedrijfsleven óf de hand in eigen boezem steken en onszelf afvragen wat wij als consument nu écht voor signaal afgegeven hebben de afgelopen jaren richting alle betrokken partijen?

Wij gaan allemaal voor fast fashion

Consumenten zijn de afgelopen decennia massaal gevallen voor de Fast Fashion, collecties die veel wisselen, tegen onmogelijk lage prijzen gemaakt worden, ook nog eens vaak onder discutabele arbeidsomstandigheden en desastreus zijn voor het klimaat. Retailformules zoals Action zijn keihard gegroeid, omdat we met elkaar daar lekker veel voor weinig kunnen kopen. De levensduur van deze producten is van ondergeschikt belang, maar het met tassen vol naar huis kunnen gaan geeft ons schijnbaar een lekker gevoel. En dan nog maar niet te spreken over ons koopgedrag op platformen zoals Alibaba, waar zelfs illegale producten voor bodemprijzen en zeer lage verzendkosten een weg vinden naar ons en als de kwaliteit tegenvalt dan gooien we het toch gewoon weg!

Het is logisch dat deze manier van consumeren geen stand houdt op een planeet die al links en rechts kraakt van vervuiling, ontbossing en andere vormen van verwaarlozing. Dit in combinatie met een een populatie die alleen maar toeneemt en culturen die steeds meer het Westerse gedrag overnemen en op dezelfde destructieve wijze beginnen te consumeren. Deels is dit alles te verklaren door het gebrek aan informatie over de daadwerkelijk toestand waarin we ons met elkaar bevinden. Of is het een stuk desinteresse van onszelf en het feit dat wij voornamelijk bezig zijn met onszelf in plaats van onze omgeving?